Siz de, yazarken -de, -da ve -ki eklerini doğru kullanır mısınız?

Soru ekini (-mısın?) doğru yazar mısınız?

Bir soru daha…

Ekleri doğru yazamayanları eleştirir misiniz?

Ben eleştiririm.

Yazım hatalarını eleştirirken hatanın katmerlisini yapanları daha da sert…

Öyle ki, bunu kendimde hak iddia ederim.

Basit gramer hataları değil de, üniversiteye gelinceye kadar okullarda 12 yıl boyunca -de -da -ki ve -mi? eklerini doğru yazmayı öğrenememiş birini eleştirmek aynı dili kullanan herkesin hakkıdır.

“Konuşuyorum o halde varım” kitabımın ilk baskısı bitti. İkinci baskısı için düzeltmeler yapıyordum.

İlkinde bazı hatalar vardı.

Demek ki yazı kültürü daha fazla dikkati gerektiriyor.

“Eleştirilerimde biraz daha insaflı olmalıyım” diyorum bazen.

Ancak biyografi okurken, “…Şener Şen’in Bengü Şen adında bir tane kızı var” cümlesini gördüm.

“Tane kız” ifadesi ne acayip değil mi?

İnsanı taneyle sayan bir zihniyet çıktı ortaya.

Bu yazıyı yazmak da kaçınılmaz hale geldi.

YAZI TAKINTIM VAR

Şimdi “biliyorum da konuşuyorum” desem yeridir.

Haber, düz yazı ve edebi üslupla yazmak isteyenlerin yazılı kültürünü geliştirmesi gerekir.

Yine etkili ve güzel konuşma yeteneği kazanmak için de çaba gerekiyor.

Her ikisini bir arada yapmak, daha üstün bir çaba istiyor.

Bazı arkadaşlarımın gönlümdeki yeri pek ayrıdır.

Ancak, “Teprik mesajı atıpta yaş günümü kutladığın için teşekkürler. Keşke kutlamada sende bizimle olsaydın” diye yazan biri gönlümden düşmese de, onun yüreğimdeki yeri sızlıyor.

Bu kadar sevdiğim arkadaşım keşke, “Teprik, atıpta, sende…”  sözcüklerini doğru yazsaydı diye hayıflanıyorum.

İtiraf ediyorum.

Ben bu konuda takıntılıyım.

Misal; hatasını telafi için şu cümleleri kuranlar da var.

“Aceleyle yazdığım içinde yalnış…”, “Normal de ayrı yazıyorum…”, “Seni kızdırmak için öyle yazıyorumki..” mazeretlerini asla dikkate almam.

Bu bir alışkanlık işidir.

Her koşulda, yazım kurallarına uymak değerli bir özelliktir.

Çok açık itiraf ediyorum.

Yazı kuralına uymayan kişinin makalesini okumam.

Fikirlerine güvenmem.

Kurallı bir cümle kuramayanların özellikle sosyal medya hesaplarında düzgün bir paylaşımını gördüğümde kuşku duymadan, “alıntı” olduğuna yemin edebilirim.

Fikir, ihtiyaç hissettirecek kadar yararlıysa orijinal kaynağına ulaşırım.

BEYNİN GÜCÜNÜ GÖSTER

Sosyal medyada, dil aracılığıyla güçlü kimlik sergilemeye çalışanlara önerilerimdir.

Eğer özel seçilmiş hedefiniz, doğru kimlik kurma gücünüz varsa; Türkçeyi düzgün kullanın.

“Takmışsın ayrı, bitişik yazılan eklere…” diyebilirsiniz. Bu basit bir göstergedir.

Yani Türkçenin ilk basamağı… Eğer, bu basamağa sağlam basamıyorsanız, zirvede yeriniz olamaz, olmayacaktır. Sosyal medya aracılığıyla edindiğiniz sanal kimlik, kalıcı bir yerde tutunamayacaktır.

Dil, kendi içinde bir dünya görüşü taşır.

İşte bu yüzden o dil dünyasında varlık sahnesine çıkan insanlar için olay ve olgulara bakış sunan değerli bir unsurdur.

Ne demek bu; Kendini başkasının dünyasına aktaracağın güçlü bir dilin yoksa, yalnızlaşmaya mahkumsun.

Beynin gücünü göstermek istersen; dilini, yazını düzeltmen gerekir.

Dili iyi kullanmak; yazmak ve konuşmak bir sanattır.

Uzun insan tarihi boyunca konuşmak, daima sanatların öncüsüdür.

LÜTFEN DOĞRU YAZIN

Şimdi bu kuralları dümdüz, basitçe hatırlatıyorum.

Bağlaç olan -de, -da bir önceki sözcüğe bağlanma ihtiyacı duymuyorsa ayır gitsin. Durum belirtiyorsa bitiştir…

Sanki, halbuki, mademki, belki… Bu istisnalar dışında bağlaç olan -ki hep ayrı yazılır.

Şey birleşik yazılır. Herhangi bir şey, her şey…

Olmak, etmek yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemler ayrı yazılır.

Dans etmek, yok olmak, dert etmek, park etmek…

Belirsizlik anlatan, “bir” sözcüğüyle başlayanlar da bitişik yazılır. Tıpkı birçok, birkaç, birtakım gibi... Bir şey istisna olarak ayrı yazılır.

Sayılarla ilgili de bazı kurallar var. Hemen özet geçelim:

Sayı birden fazla sözcükten oluşuyorsa ve yazıyla yazmamız gerekiyorsa; iki yüz altmış gibi yazılması doğrudur.

Sıra sayılarda, rakamdan sonra nokta konur veya konmadan üstten kesme işaretiyle ayrılır: 12. veya 12’nci…

Bölüştürme yazıyla yazılır, “Kırkar bin lira” gibi.

Kesirli sayıları ayırmak için virgül kullanılır: 4,32 - 12,9 gibi yazılır.

“Dış” ve “iç” ile oluşturulan kelimeler de daima ayrı yazılır. Yurt dışı, yurt içi…

Belirli bir tarihi ifade etmiyorsa gün ve ay adları küçük harfle yazılır.

“Şiddetli kar yağışını izlemek için aralık ayını bekliyoruz”, “Tatil olduğu için pazar gününü bir başka severiz.”

Gözünüzü korkutmamak için öyle ince ayrıntılara girmedim.

Ancak bu kadarını bilmek boynumuzun borcudur.

Bilmemek ve öğrenmemek…

Hem ayıptır hem yazık!